Czym jest cyberprzemoc?

Cyberprzemoc to zjawisko polegające na intencjonalnym krzywdzeniu innych użytkowników sieci oraz prześladowaniu ich. Hejt  i agresja elektroniczna może  w swoich konsekwencjach być katastrofalna, może kończyć się nawet samobójstwem. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie  mechanizmów będących podstawą cyberprzemocy jak  i  wskazanie sposobów jak jej przeciwdziałać.

Oto kilka danych statystycznych:  w 2022 r. z Internetu korzystało 4,66 miliarda użytkowników (jest to dwa razy więcej niż w roku 2011), w tym 4,2 miliarda korzystało z Social Mediów (54% ludzkości) – średni czas korzystania z Internetu to 6 godzin 54 minuty, w tym 2 godziny 24 minuty, to korzystanie z mediów społecznościowych.

Korzystanie z mediów społecznościowych to kontakt z innymi ludźmi. Statystycznie korzysta się  z nich ponad 2 godziny dziennie, ale tak naprawdę większość Internautów uczestniczy  w nich 24 godziny na dobę, gdyż cały czas są zalogowani w Internecie, co wiąże się z tym, że permanentnie dochodzą do nich wiadomości, informacje, powiadomienia; nawet podczas snu.

 

Czym różni się przemoc rówieśnicza od przemocy cyfrowej?

Przemoc rówieśnicza jest powtarzalna, sprawca robi krzywdę intencjonalnie, sprawca i ofiara wywodzi się  najczęściej z tej samej grupy społecznej,  działania sprawcy są bezpośrednie.
W sytuacji cyberbullingu przemoc może być powtarzalna, ale nie koniecznie jest to przemoc wychodząca ze strony sprawcy. Powtarzalność może być wynikiem działań przypadkowych osób, świadków, którzy zainteresowali się informacją, zdjęciem i przekazali je dalej. Często
w przemocy cyfrowej nie obserwuje się nierównowagi sił (w świecie cyfrowym osoby nieśmiałe, wycofane, bez siły przebicia  mogą się w sposób negatywny uaktywnić). W  sytuacji cyberprzemocy  nie występuje ta sama grupa społeczna. Może to być cały przekrój wiekowy widowni, którzy komentują, lajkują, udostępniają, śmieją się. Większość aktów przemocy rodzi się przy udziale licznej widowni, która rzadko jest neutralna. Świadkowie niejednokrotnie chętniej przyłączają się do przemocy cyfrowej, niż tradycyjnej.

Agresja elektroniczna może przejawiać się w kilku obszarach.  Może to być agresja skierowana do pokrzywdzonych, do osób znanych, ale również do osób przypadkowych, agresja uprzedzeniowa oraz mobbing elektroniczny. Warto wiedzieć, że agresja elektroniczna nie jest bezkarna. Osoby pokrzywdzone mogą sięgnąć do  art. 190a, 191a Kodeksu Karnego.

 

Jakie są psychologiczne przyczyny cyberagresji?

W Internecie sprawca agresji jest często anonimowy, ma nieograniczoną publiczność, wśród której najczęściej znajdzie osobę, która wesprze jego działania. Rozproszenie odpowiedzialności to kolejne zjawisko, które sprawia, że sprawca nie czuje się samotny w działaniu (np. przerabia
i przesyła zdjęcie dalej, po czym obserwuje, że jest ono dalej przerabiane i wysyłane przez  inne osoby). Sprawców agresji w Internecie cechuje wysoki poziom agresywności, a jednocześnie nieśmiałość, często są oni przekonani, że „właściwe jest to, co jest dobre dla nich” (Odaci i Celik 2013, Flores, James 2013). Zdaniem znanego psychologa zajmującego się empatią Barona Cohena: „przyczyną szeroko pojętego zła jest brak empatii, a Internet jest przestrzenią, w której o tę empatię bardzo trudno”. Internet jest przestrzenią, która sprzyja dehumanizacji, sprzyja odbieraniu osoby po drugiej stronie  cech ludzkich.

 

Jak zapobiegać agresji internetowej?

Bardzo ważne jest, by budować pozytywny klimat bezpiecznych relacji w Internecie, refleksyjnie podchodzić do tego kogo przyjmuje się do znajomych, rozważyć jakie portale, profile,  fanpage będą przez nas wybrane, polubione; czy treści, które w nich są będą  budować napięcie, napędzać agresję, zwiększać motywację do działań agresywnych. Zapobieganie agresji internetowej to również mówienie o cyberprzemocy w domu, w szkole, w gronie rówieśników; ustalenie zasad, brak zgody  na przemoc w sieci.

 

Gdzie zwrócić się o pomoc w przypadku nadużyć w sieci?

W sytuacjach doświadczenia  agresji w Internecie można skorzystać z pomocy pod numerami telefonów:

-800100100 – telefon dla rodziców i nauczycieli,

-116111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży,

-800121212 – dziecięcy telefon zaufania rzecznika praw dziecka,

Strony www gdzie można zgłaszać nielegalne treści:

-www.dyżurnet.pl

-www.mowanienawisci.info

Można tam zgłaszać treści, wysyłać zrzuty ekranów, zwrócić się o poradę.

 

Internet to ogromne źródło wiedzy, przydatnych informacji, miejsce rozrywki, robienia zakupów, załatwiania spraw urzędowych, bankowych. Należy jednak korzystać z niego
z rozwagą. Należy znać zagrożenia jakie wiążą się z jego użytkowaniem, umieć chronić się przed jego szkodliwym działaniem i nie  dopuścić do uzależnienia się.

Artykuł został napisany w oparciu o  materiał szkoleniowy  Rafała  Węgrzyna realizującego szkolenie „Hejt, agresja internetowa, cyberbulling. Jak przeciwdziałać  cyfrowej przemocy
w Internecie” na platformie Centrum Kompetencji Vulcan.

 

Elżbieta Adamowska